Przełomowa uchwała Sądu Najwyższego – nauczyciele odzyskają dodatki po uniewinnieniu w postępowaniu dyscyplinarnym
Przełomowa uchwała Sądu Najwyższego – nauczyciele odzyskają dodatki po uniewinnieniu w postępowaniu dyscyplinarnym
Sąd Najwyższy podjął uchwałę, która rozwiązuje wieloletni problem prawny dotyczący wynagrodzenia nauczycieli zawieszonych w obowiązkach. Dotychczasowa praktyka była niejednolita, a nauczyciele często tracili finansowo mimo późniejszego uniewinnienia. Teraz to się zmieni.
Koniec z niesprawiedliwością finansową
W dniu 18 marca 2025 roku Sąd Najwyższy w składzie trzech sędziów podjął uchwałę (sygn. III PZP 5/24), która jednoznacznie rozstrzyga kwestię wypłaty dodatków nauczycielom uniewinnionym w postępowaniu dyscyplinarnym. To przełomowe orzeczenie, które kończy z sytuacją, gdy nauczyciel – mimo udowodnienia swojej niewinności – ponosił konsekwencje finansowe bezpodstawnego oskarżenia.
Swoją drogą, to ciekawa sprawa, bo do tej pory sądy różnie interpretowały przepisy Karty Nauczyciela. Jedne uznawały, że dodatki przepadają bezpowrotnie, inne że należy je zwrócić. W mojej praktyce adwokackiej spotykałam się z dramatami nauczycieli, którzy przez miesiące walczyli nie tylko o dobre imię ale i o pieniądze, które im się zwyczajnie należały.
Co dokładnie orzekł Sąd Najwyższy?
Sąd Najwyższy jasno stwierdził, że nie sposób aby nauczyciel w przypadku uniewinnienia ponosił konsekwencje finansowe. To podstawowa zasada sprawiedliwości – kto niewinny, nie może być karany, nawet finansowo. Dlatego podjęto uchwałę korzystną dla nauczycieli, zgodnie z którą:
Nauczycielowi zawieszonemu w obowiązkach, w związku z trwającym postępowaniem dyscyplinarnym, w przypadku wydania wobec niego prawomocnego orzeczenia uniewinniającego, wypłaca się dodatek motywacyjny i dodatek za wysługę lat, do których nauczyciel nabył prawo jeszcze przed okresem zawieszenia i stanowiły one element składowy jego wynagrodzenia.
Które dodatki podlegają zwrotowi?
Dodatek za wysługę lat
Ten dodatek przysługuje z tytułu stażu pracy i jest stałym składnikiem wynagrodzenia. Jeśli nauczyciel nabył do niego prawo przed zawieszeniem – musi zostać wypłacony za cały okres zawieszenia po uniewinnieniu.
Dodatek motywacyjny
To dodatek, który ma zachęcać nauczycieli do podnoszenia jakości pracy, oraz nagradzać nauczycieli za ponadprzeciętną jakość pracy, zaangażowanie w realizację zadań oraz osiągnięcia dydaktyczne. O ile był przyznany przed zawieszeniem i stanowił stały element wynagrodzenia, również podlega zwrotowi.
A co z godzinami ponadwymiarowymi?
Tu sytuacja pozostaje bez zmian. Wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe nadal nie przysługuje za okres zawieszenia, nawet po uniewinnieniu. To logiczne – skoro nauczyciel nie świadczył pracy w godzinach ponadwymiarowych, nie może otrzymać za nie wynagrodzenia.
Dlaczego ta uchwała jest tak ważna?
W mojej kancelarii nieraz spotykałam nauczycieli, którzy mimo wygrania sprawy dyscyplinarnej, przegrywali finansowo. Nauczyciele nie godzili się z utratą dodatków, ale prawo w tym zakresie było niejasne. Teraz mamy wreszcie jednoznaczną wykładnię.
Co powinieneś zrobić, jeśli to dotyczy Ciebie?
Jeżeli jesteś nauczycielem, który został uniewinniony w postępowaniu dyscyplinarnym i nie otrzymałeś zwrotu dodatków za okres zawieszenia:
- Wystąp do pracodawcy z wnioskiem o wypłatę zaległych dodatków, powołując się na uchwałę SN z 18 marca 2025 r., sygn. III PZP 5/24
- Oblicz dokładnie kwoty – zsumuj wszystkie niewypłacone dodatki za wysługę lat i motywacyjne za każdy miesiąc zawieszenia
- Nie czekaj zbyt długo – roszczenia o wynagrodzenie przedawniają się po 3 latach
- W razie odmowy – skieruj sprawę do sądu pracy
Szerszy kontekst prawny
Ta uchwała wpisuje się w tendencję do wyrównywania standardów ochrony pracowniczej w różnych grupach zawodowych. Pracownicy naukowi, urzędnicy służby cywilnej, sędziowie – wszyscy oni mają zagwarantowany zwrot pełnego wynagrodzenia po uniewinnieniu. Czas był najwyższy, żeby nauczyciele też mieli taką ochronę.
Co więcej, Sąd Najwyższy zwrócił uwagę na konstytucyjną zasadę proporcjonalności. Nie można karać finansowo osoby, która okazała się niewinna. To się w głowie nie mieści, ale takie rzeczy w oświacie się zdarzały – i to nagminnie.
Konsekwencje praktyczne – co z nauczycielami, których decyzja o zawieszeniu została uchylona?
Warto też wspomnieć o sytuacji, która coraz częściej pojawia się w mojej praktyce adwokackiej. Chodzi o nauczycieli, wobec których wprawdzie wszczęto postępowanie dyscyplinarne i zostali zawieszeni, ale skutecznie odwołali się od tej decyzji. To ciekawe zagadnienie prawne, które budzi sporo emocji w środowisku oświatowym.
Otóż gdy nauczyciel złoży odwołanie od decyzji dyrektora o zawieszeniu, sprawa trafia do komisji dyscyplinarnej pierwszej instancji. Czasem kończy się to sukcesem – komisja uznaje, że zawieszenie było przedwczesne lub nieuzasadnione i uchyla decyzję. Jak w sprawie nauczyciela, którą prowadzę, gdzie wobec nauczyciela uchylono decyzję Dyrektora o zwieszeniu po siedmiu miesiącach walki. Radość była ogromna, ale potem przyszło zderzenie z rzeczywistością – co z wynagrodzeniem za ten okres?
Tu właśnie pojawia się kluczowa kwestia prawna. Uchylenie decyzji o zawieszeniu oznacza, że zostaje ona wyeliminowana z obrotu prawnego. To tak, jakby tej decyzji nigdy nie było. W teorii brzmi prosto, ale w praktyce różnie bywa – niektórzy dyrektorzy uważają, że skoro postępowanie dyscyplinarne nadal się toczy, to nie muszą wypłacać pełnego wynagrodzenia, dopóki nie zostanie wydany wyrok uniewinniający. To błędne rozumowanie.
Jeśli decyzja o zawieszeniu została uchylona, nauczyciel ma pełne prawo do wszystkich składników wynagrodzenia za okres bezprawnego zawieszenia, od momentu gdy decyzja ta przestała obowiązywać.
Najważniejsze jest to, że w takiej sytuacji nauczyciel nie musi czekać biernie na zakończenie postępowania dyscyplinarnego. Powstaje konkretne roszczenie o wypłatę wynagrodzenia, które można – a właściwie trzeba – realizować od razu. W mojej kancelarii często przygotowuję wezwania do zapłaty w takich sprawach, a jeśli to nie skutkuje – pozwy do sądu pracy.
Swoją drogą, obserwuję że nauczyciele często nie wiedzą o tej możliwości. Myślą, że skoro postępowanie dyscyplinarne się toczy, to muszą czekać do końca. Nic bardziej mylnego – uchylenie decyzji o zawieszeniu daje im natychmiastowe prawo do żądania zwrotu zatrzymanego wynagrodzenia, w tym dodatków niezależnie od tego jak zakończy się sama sprawa dyscyplinarna.
Podsumowanie
Uchwała Sądu Najwyższego z 18 marca 2025 roku to kamień milowy w ochronie praw nauczycieli. Wreszcie mamy jasność: nauczyciel uniewinniony w postępowaniu dyscyplinarnym ma prawo do zwrotu wszystkich dodatków, które były mu wypłacane przed zawieszeniem.
Pamiętajcie – dodatek za wysługę lat i dodatek motywacyjny muszą zostać wypłacone po uniewinnieniu. Jedynie wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe pozostaje poza zakresem zwrotu, co jest zrozumiałe z uwagi na brak faktycznego świadczenia tej pracy.
Adwokat Michalina Koligot