Postępowanie dyscyplinarne nauczycieli
Zespół radców prawnych i adwokatów w naszej kancelaria od wielu lat zajmuje się prawem oświatowym, szczególnie specjalizuje się w prowadzenia spraw dotyczących odpowiedzialności dyscyplinarnej nauczycieli.
Pomoc prawną w tym zakresie kancelaria świadczą zarówno na rzecz nauczycieli, dyrektorów szkół, organów prowadzących szkoły, jak też rodziców uczniów.
Nasi prawnicy świadczą usługi w zakresu prawa oświatowego nie tylko na miejscu – w siedzibie kancelarii w Poznaniu, ale także na terenie całej Polski i w różnej formie , biorąc pod uwagę fakt, że prawo oświatowe jest specjalizacją, którą zajmuje się niewiele kancelarii na rynku usług prawniczych, świadczą usługi w zakresie postępowania dyscyplinarnego wobec nauczycieli nie tylko w miejscu siedziby kancelarii – w Poznaniu, ale także na terenie całej Polski i w różnej formie (w tym online).
Ekspertami w zakresu prawa oświatowego w naszej kancelarii są głównie panie mecenas Joanna Jędrzejewska i Joanna Janiak. Ich wiedza i doświadczenie zostało docenione przez Portal Oświatowy.pl, na rzecz którego świadczą pomoc prawną i udzielają porad poszukującym pomocy z zakresu między innymi postępowania dyscyplinarnego nauczycieli.
O tym, że zatrudnieni w naszej kancelarii prawnicy są specjalistami w zakresu prawa oświatowego, w tym postępowania dyscyplinarnego wobec nauczycieli, świadczy między innymi fakt, że panie mecenas Joanna Jędrzejewska i Joanna Janiak są ekspertami popularnego wśród nauczycieli Portalu Oświatowego.pl, na rzecz którego to udzielają porad prawnych osobom poszukującym pomocy w tym zakresie.
Jak adwokat/radca prawny może pomóc w postępowaniu dyscyplinarnym?
Adwokat i radca prawny mogą zostać w postępowaniu dyscyplinarnym zarówno obrońcą nauczyciela, przeciwko któremu toczy się postępowanie wyjaśniające i obwinionego w postępowaniu dyscyplinarnym, jak i pełnomocnikiem – reprezentantem dyrektora szkoły lub organu prowadzącego szkołę, czy też innego podmiotu, który to zawiadamia o przewinieniu dyscyplinarnym nauczyciela.
Ustanowienie obrońcy i korzystanie z jego pomocy jest możliwe na każdym etapie postępowania wyjaśniającego i dyscyplinarnego.
Obwiniony nauczyciel ma więc prawo skorzystać z pomocy wybranego przez siebie obrońcy. Obrońcą nie może to być jednak członek komisji dyscyplinarnej, przed którą toczy się postępowanie.
Nie jest więc konieczne, aby obrońcą był prawnik. Najlepszym jednak rozwiązaniem jest skorzystanie w tym zakresie z pomocy adwokata lub radcy prawnego, specjalizującego się w prawie oświatowym.
Takich właśnie prawników zatrudnia nasza kancelaria, gdyż adwokaci i radcowie prawni w niej zatrudnieni wielokrotnie z sukcesem podejmowali się obrony obwinionych nauczycieli, a także reprezentowali dyrektorów szkół, wszczynających postępowanie dyscyplinarne przeciwko nauczycielom. Nasi prawnicy udzielają też porad prawnych i sporządzają opinie dotyczące postępowania dyscyplinarnego.
Obrońca ustanowiony przez obwinionego w postępowaniu wyjaśniającym i dyscyplinarnym ma szerokie uprawnienia – może zapoznawać się z aktami sprawy i podejmować działania w celu obrony obwinionego, ma też prawo brać udział we wszystkich rozprawach, składać wnioski formalne, wnioski dowodowe, zadawać pytania świadkom i biegłym, a także wypowiadać się co każdego przeprowadzonego dowodu, a po zakończeniu postępowania dowodowego zabierać głos na korzyść obwinionego.
Po wydaniu orzeczenia prawnik, zajmujący się obroną obwinionego, ma również prawo złożyć odwołanie od orzeczenia komisji odwoławczej, a następnie do sądu apelacyjnego – sądu pracy i ubezpieczeń społecznych.
Widać więc, że kompetencje obrońcy w postępowaniu dyscyplinarnym są bardzo szerokie i doświadczony adwokat, czy radca prawny może udzielić obwinionemu rzetelnej i fachowej pomocy.
Radca prawny lub adwokat może również reprezentować dyrektora szkoły, który zamierza złożyć zawiadomienie o popełnieniu przez nauczyciela przewinienia dyscyplinarnego. Prawnik może pomóc dyrektorowi skompletować materiał dowodowy przeciwko nauczycielowi, a także sporządzić zawiadomienie o przewinieniu dyscyplinarnym nauczyciela i doradzić w jaki sposób działać, aby postępowanie zakończyło się zgodnie z interesem dyrektora.
Jak może być ukarany nauczyciel w postępowaniu dyscyplinarnym?
Kary za przewinienia dyscyplinarne wymienione zostały w art. 76 Karty Nauczyciela, który to stanowi, że nauczyciel może otrzymać:
- nagana z ostrzeżeniem,
- zwolnienie z pracy,
- zwolnienie z pracy z zakazem przyjmowania ukaranego do pracy w zawodzie nauczyciela w okresie 3 lat od ukarania,
- wydalenie z zawodu nauczyciela.
Najłagodniejszą karą jest więc nagana z ostrzeżeniem, a najsurowszą wydalenie z zawodu nauczyciela.
Wydalenie z zawodu oznacza, że ukarany nie może być przyjmowany do pracy w zawodzie nauczyciela.
Na wymiar kary istotny wpływ powinno mieć nie tylko samo zdarzenie (zdarzenia), ale także sposób zachowania się nauczyciela przed popełnieniem deliktu, jak i po jego popełnieniu, w tym także w trakcie postępowania. Znaczenie ma więc, czy dany czyn jest na tyle poważny, by uniemożliwiał nauczycielowi dalsze wykonywania zawodu, czy był jednorazowy, czy powtórzył się , a także czy obwiniony żałuje swojego postępowania i czy widoczna jest poprawa.
Przy wymiarze kary ma więc znaczenie to, jaki czyn popełnił nauczyciel, czy popełnienie takiego czynu dyskwalifikuje go z wykonywania zawodu, a także jego postawa – to jak zachowuje się zarówno przed popełnieniem czynu, jak i po, w szczególności czy występek miał charakter jednorazowy, czy powtórzył się, czy nauczyciel żałuje swojego zachowania i czy ma zamiar się poprawić.
Za jedno przewinienie może być orzeczona tylko jedna z wymienionych kar.
Co stanowi przewinienie dyscyplinarne nauczyciela?
Zgodnie z art. 75 ust. 1 Karty Nauczyciela nauczyciele podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej za uchybienia godności zawodu i lub obowiązkom, o których mowa w art. 6. Do obowiązków tych należy:
- rzetelne realizowanie zadań związanych z powierzonym mu stanowiskiem oraz podstawowymi funkcjami szkoły: dydaktyczną, wychowawczą i opiekuńczą, w tym zadań związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę,
- wspieranie każdego ucznia w jego rozwoju,
- dążenie do pełni własnego rozwoju osobowego,
- doskonalenie się zawodowo, zgodnie z potrzebami szkoły,
- kształcenie i wychowywanie młodzież w umiłowaniu Ojczyzny, w poszanowaniu Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, w atmosferze wolności sumienia i szacunku dla każdego człowieka,
- dbanie o kształtowanie u uczniów postaw moralnych i obywatelskich zgodnie z ideą demokracji, pokoju i przyjaźni między ludźmi różnych narodów, ras i światopoglądów.
Obowiązek strzeżenia godności zawodu jest dość szerokim pojęciem, przyjmuje się, że nauczyciel powinien szczególnie dbać o zachowanie najwyższych standardów moralnych, etycznych, a także postępować zgodnie z prawem i zasadami współżycia społecznego.
Komentarz do Karty Nauczyciela pod red. K. Lisowskiego wskazuje, co należy rozmieć pod pojęciem uchybienia godności zawodu i obowiązkom z art. 6 Karty Nauczyciela: „w szczególności chodzi tu o nierzetelne realizowanie zadań związanych z powierzonym mu stanowiskiem oraz podstawowymi funkcjami szkoły: dydaktyczną, wychowawczą i opiekuńczą, w tym zadań związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę (art. 6 pkt 1 KartaNauczU).”
Czy jest katalog czynów, które stanowią przewinienie dyscyplinarne?
-
- narażanie uczniów na utratę zdrowia i życia,
- nieetyczne zachowania wobec współpracowników i kierownictwa placówki oświatowej (rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji,
- rozpowszechnianie informacji objętych tajemnicą rady pedagogicznej),
- stosowanie przemocy fizycznej,
- stosowanie przemocy psychicznej,
- niewłaściwe realizowanie zadań edukacyjnych i wychowawczych,
- niską kulturę osobistą (używanie wulgaryzmów),
- dopuszczenie się plagiatu,
- oszustwo,
- poświadczenie nieprawdy,
- fałszerstwo,
- pedofilię,
- poniżanie uczniów,
- wykorzystywanie swojej pozycji celem zmuszenia ucznia do określonych zachowań czy inne obcesowe zachowania, które nie przystają osobie zobowiązanej do kształtowania pożądanych postaw.
Są to więc jedynie przykładowe przewinienia, generalnie można powiedzieć, że nauczyciel może ponosić odpowiedzialność na każdy czyn, mający związek z wykonywanym zawodem, który to jest sprzeczny z prawem lub zasadami współżycia społecznego i może powodować zgorszenie u uczniów i społeczeństwa.
Procedura postępowania dyscyplinarnego
Procedura postępowania dyscyplinarnego wobec nauczycieli została uregulowana w dwóch aktach prawnych – Karcie Nauczyciela i rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej w sprawie szczegółowego trybu prowadzenia postępowania wyjaśniającego i dyscyplinarnego wobec nauczycieli oraz wznawiania postępowania dyscyplinarnego.
Procedura ta zaczyna się od złożenia zawiadomienia o przewinieniu dyscyplinarnym nauczyciela.
Obecnie dyrektor szkoły ma obowiązek złożyć takie zawiadomienie. Zgodnie bowiem z art. 75 ust 2 a Karty Nauczyciela, który wszedł w życie dnia 1 września 2019r., dyrektor szkoły, a w przypadku popełnienia danego czynu przez dyrektora szkoły – organ prowadzący szkołę, ma obowiązek złożenia takiego zawiadomienia w przypadku popełnienia przez nauczyciela czyny naruszającego prawa i dobra dziecka.
Złożenie zawiadomienia powoduje wszczęcie postępowania wyjaśniającego, które jest prowadzone przez rzecznika dyscyplinarnego.
Rzecznik dyscyplinarny w toku postępowania wyjaśniającego dąży do wszechstronnego wyjaśnienia sprawy, badając i uwzględniając wszelkie okoliczności w celu ustalenia, czy został popełniony czyn uchybiający godności zawodu nauczyciela lub obowiązkom, o których mowa w art. 6 ustawy.
Gdy rzecznik ustali, że dowody zgromadzone w postępowaniu wyjaśniającym uprawdopodobniają, że nauczyciel dopuścił się przewinienia dyscyplinarnego, sporządza wniosek o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego. Wniosek ten wysyła wraz z aktami sprawy do komisji przy wojewodzie, właściwej ze względu na miejsce zatrudnienia nauczyciela.
Komisja ta nadaje sprawie dalszy bieg poprzez wydanie postanowienie o wszczęciu postępowania dyscyplinarnego i skierowaniu sprawy na rozprawę, postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania dyscyplinarnego, albo postanowienia o wszczęciu postępowania dyscyplinarnego i przekazuje akta sprawy rzecznikowi dyscyplinarnemu w celu uzupełnienia braków.
W przypadku wydania postanowienia o wszczęciu postępowania przeprowadzane są dowody w celu ustalenia, czy nauczyciel dopuścił się czynu stanowiącego przewinienie dyscyplinarne.
Po zakończeniu postępowania dowodowego przewodniczący udziela głosu rzecznikowi dyscyplinarnemu, obwinionemu i jego obrońcy, a po ich wysłuchaniu skład orzekający przystępuje do narady i głosowania nad orzeczeniem, które to następnie sporządza.
Od orzeczenia przysługuje odwołanie do odwoławczej komisji dyscyplinarnej, która to po zamknięciu rozprawy wydaje orzeczenie, w którym: utrzymuje w mocy zaskarżone orzeczenie, uchyla orzeczenie w całości lub w części i wydaje nowe orzeczenie, uchyla zaskarżone orzeczenie i przekazuje sprawę komisji dyscyplinarnej pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.
Od prawomocnego orzeczenia komisji odwoławczej rzecznikowi dyscyplinarnemu i obwinionemu lub jego obrońcy przysługuje odwołanie do sądu apelacyjnego – sądu pracy i ubezpieczeń społecznych właściwego ze względu na miejsce zamieszkania obwinionego. Odwołanie wnosi się za pośrednictwem odwoławczej komisji dyscyplinarnej, w terminie 14 dni od dnia doręczenia orzeczenia wraz z uzasadnieniem.
Od orzeczenia sądu apelacyjnego nie służy skarga kasacyjna.
Postępowanie dyscyplinarne jest więc wieloetapową i złożoną procedurą, dlatego też dobrym rozwiązaniem jest zwrócenie się do prawnika, który może być obrońcą obwinionego.
Jakie podmioty mogą żądać wszczęcia postępowania dyscyplinarnego?
Zgodnie z art. 75 ust 2 a Karty Nauczyciela, który to wszedł w życie dnia 1 września 2019r., dyrektor szkoły, a w przypadku, gdy czynu dopuścił się dyrektor szkoły – organ prowadzący szkołę, ma obowiązek zawiadomić rzecznika dyscyplinarnego o czynie nauczyciela, który to narusza prawa i obowiązki ucznia.
Co więcej, termin na złożenie takiego zawiadomienia wynosi jedynie 14 dni.
Art. 75 ust 3 Karty Nauczyciela, również wprowadzony dnia 1 września 2019r., obowiązek taki nakłada również na kierownika szkoły polskiej, prowadzonej przy przedstawicielstwie dyplomatycznym, urzędzie konsularnym lub przedstawicielstwie wojskowym Polski.
Jeśli więc dany czyn, będący przewinieniem dyscyplinarnym, narusza prawa i obowiązki ucznia powyższe podmioty mają ustawowy obowiązek zawiadomić rzecznika dyscyplinarnego.
W przypadku popełnienia przez nauczyciela innego przewinienia dyscyplinarnego, które to nie narusza praw i obowiązków ucznia, ustawa nie wprowadza konkretnego zapisu, który regulowałby kto i w jakim terminie powinien zawiadomić o tym naruszeniu.
W konsekwencji więc może to być każda pełnoletnia osoba, która dowiedziała się, że nauczyciel uchybił godności zawodu lub obowiązkom określonym w art. 6 Karty Nauczyciela), może to być zarówno inny nauczyciel, dyrektor szkoły, czy też rodzic ucznia.
Osoba, która ma zamiar złożyć takie zawiadomienie może również zrobić to korzystać z pomocy prawnika (radcy prawnego lub adwokata) – będącego pełnomocnikiem, którzy sporządzi pismo i wyśle je w imieniu zawiadamiającego.
Czy od orzeczeń Komisji Dyscyplinarnych I i II instancji służą jakieś środki odwoławcze ?
Odpowiedź na to pytanie zawiera Karta Nauczyciela i Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 maja 2016 r. w sprawie szczegółowego trybu prowadzenia postępowania wyjaśniającego i dyscyplinarnego wobec nauczycieli oraz wznawiania postępowania dyscyplinarnego.
Komisja dyscyplinarna I instancji może wydać następujące orzeczenia:
- o ukaraniu, mocą którego uznaje obwinionego winnym w całości lub w części zarzucanego mu czynu i wymierza karę dyscyplinarną, albo
- o uniewinnieniu.
Od wydanego przez komisję dyscyplinarną pierwszej instancji orzeczenia rzecznikowi dyscyplinarnemu i obwinionemu lub jego obrońcy przysługuje prawo wniesienia odwołania.
Odwołanie to wnosi się za pośrednictwem komisji dyscyplinarnej, która wydała orzeczenie, do odwoławczej komisji dyscyplinarnej, w terminie 14 dni od dnia doręczenia orzeczenia, a jego wniesienie wstrzymuje wykonanie orzeczenia.
Takie odwołanie może być cofnięte do czasu rozpoczęcia rozprawy w postępowaniu odwoławczym.
Jeśli odwołanie będzie wniesione przez osobę nieuprawnioną lub po upływie ustawowego terminu – zostanie odrzucone.
Od prawomocnego orzeczenia komisji odwoławczej również można się odwołać. Odwołanie takie przysługuje rzecznikowi dyscyplinarnemu i obwinionemu lub jego obrońcy. Wnosi się je do sądu apelacyjnego – sądu pracy i ubezpieczeń społecznych właściwego ze względu na miejsce zamieszkania obwinionego.
Odwołanie takie wnosi się za pośrednictwem odwoławczej komisji dyscyplinarnej, w terminie 14 dni od dnia doręczenia orzeczenia wraz z uzasadnieniem.
Orzeczenie sądu jest prawomocne i nie służy od niego skarga kasacyjna.
Jakie obowiązki ciążą na dyrektorze szkoły/przedszkola w przypadku uznania, że nauczyciel dopuścił się przewinienia dyscyplinarnego?
Nowelizacja przepisów Karty Nauczyciela, która weszła w życie dnia 1 września 2019r., nakłada na dyrektora szkoły/przedszkola oraz kierownika szkoły polskiej nowy obowiązek, mający na celu ochronę ucznia przed czynami nauczyciela, które naruszają jego prawa i dobro.
Zgodnie z art. 75 ust 2 a Karty Nauczyciela w przypadku popełnienia przez nauczyciela czynu naruszającego prawa i dobro dziecka dyrektor szkoły ma obowiązek zawiadomić o tym rzecznika dyscyplinarnego, nie później niż w terminie 14 dni od dnia powzięcia wiadomości o popełnieniu czynu.
Dyrektor każdorazowo więc musi analizować to, czy dany czyn nauczyciela stanowi przewinienie dyscyplinarne godzące w prawa i dobro dziecka, a, gdy dojdzie do takiego przekonania jego ustawowym obowiązkiem jest zawiadomienie rzecznika dyscyplinarnego.
Dodatkowo ma na to jedynie 14 dni. Dobrym rozwiązaniem w takiej sytuacji jest więc natychmiastowe przystąpienie do gromadzenia materiału dowodowego potwierdzającego winę nauczyciela i sporządzenie takiego zawiadomienia lub zlecenie jego sporządzenia właściwej osobie, na przykład radcy prawnemu lub adwokatowi.
Jakie są procedury w zakresie przesłuchania małoletniego w toku postępowania dyscyplinarnego?
Zarówno w postępowaniu wyjaśniającym, jak i dyscyplinarnym przeprowadzane są dowody, które mają na celu ustalenie, czy nauczyciel dopuścił się popełnienia przewinienia dyscyplinarnego. Jednym z tych dowodów jest dowód z przesłuchania świadka, w tym małoletniego.
Kierując się jednak dobrem dziecka ustawodawca wprowadził znaczne ograniczenia w zakresie przeprowadzania tego dowodu, na które wskazuje art. 85 h Karty Nauczyciela.
Zgodnie z nim świadka, który nie ukończył 18. roku życia, można przesłuchać, jeżeli jego zeznania mogą mieć istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy.
Takiego świadka można przesłuchać tylko raz, chyba że w postępowaniu wyjaśniającym wyjdą na jaw nowe istotne okoliczności, których wyjaśnienie wymaga ponownego przesłuchania tego świadka, a jego zeznania mogą mieć istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Podobnie w postępowaniu dyscyplinarnym – również tylko, gdy wyjdą na jaw nowe okoliczności, a ponadto na wniosek obwinionego, który w postępowaniu wyjaśniającym nie miał obrońcy.
Przy przesłuchaniu małoletniego zakazana jest również obecność nauczyciela, którego dotyczy postępowanie dyscyplinarne. Przy tej czynności procesowej może być obecny jednak obrońca nauczyciela.
Wymogiem jest również przesłuchanie dziecka w obecności psychologa. Przy przesłuchaniu takim powinien być również obecny rodzic, opiekun prawny lub osoba, sprawująca pieczę zastępczą na nim, jednak każdy z nich w uzasadnionych przypadkach może zrezygnować z udziału w takim przesłuchaniu.
Rola rodziców ucznia w postępowaniu dyscyplinarnym
Rodzice, którzy uważają, że nauczyciel dopuścił się przewinienia dyscyplinarnego mogą złożyć na niego skargę do dyrektora szkoły. Procedura ta nie jest uregulowana w Karcie Nauczyciela, zazwyczaj więc tryb wnoszenia takich pism regulują wewnętrzne procedury obowiązujące w szkole. W takiej sytuacji to dyrektor szkoły decyduje o tym, czy dany czyn rzeczywiście stanowi przewinienie dyscyplinarne i czy złożyć zawiadomienie o nim.
Rodzic może również złożyć zawiadomienie o popełnieniu przez nauczyciela przewinienia dyscyplinarnego, kierując go do wojewody właściwego ze względu na miejsce zatrudnienia nauczyciela.
Rodzic może przedstawić materiał dowodowy dokumentujący fakt popełnienia przez nauczyciela deliktu dyscyplinarnego.
Rozprawy w postępowaniu dyscyplinarnym są jawne, a więc rodzic dziecka może być na nich obecny.
Rodzic może być również przesłuchany jako świadek w takim postępowaniu, jeżeli ma odpowiednią wiedzę na temat dopuszczenia się przez danego nauczyciela przewinienia dyscyplinarnego.
Rodzic powinien być również obecny na rozprawie w toku postępowania dyscyplinarnego przy przesłuchaniu swojego dziecka, które nie ukończyło 18 – tego roku życia.
Rodzic nie jest więc stroną takiego postępowania, jednak może mieć wpływ na jego rozstrzygnięcie, szczególnie ze względu na to, że może w obronie swojego dziecka przedstawić odpowiednie dowody wskazujące na winę nauczyciela.
Jakie dowody są dopuszczalne w postępowaniu dyscyplinarnym?
Dowody w postępowaniu wyjaśniającym przeprowadza rzecznik dyscyplinarny, a w postępowaniu dyscyplinarnym komisja dyscyplinarna.
W postępowaniach tych dopuszczalna jest szeroka gama dowodów, między innymi dowód z przesłuchania świadków, z opinii biegłego, akt osobowych nauczyciela, czy też wyjaśnień nauczyciela, którego dotyczy postępowanie lub obwinionego. Przeprowadzenie dowodu z wyjaśnień nauczyciela/obwinionego jest obowiązkowe. Dowód z opinii biegłego jest natomiast zasadny tylko wówczas, gdy dana okoliczność wymaga wiedzy specjalnej.
W konsekwencji więc tak rzecznik, jak i komisja mogą przeprowadzać dowody na podobnej zasadzie, jak w postępowaniu sądowym.
We wszystkich czynnościach polegających na przeprowadzeniu dowodów ma prawo brać udział obrońca, który to może zadawać pytania świadkom, biegłym, czy obwinionemu. Ustanowienie obrońcy jest więc szczególnie istotne z punktu widzenia rozstrzygnięcia korzystnego dla obwinionego.
Nadto, jedynie obrońca (a nie obwiniony) może uczestniczyć w przesłuchaniu małoletniego świadka.
W toku postępowania dyscyplinarnego możliwe jest zgłaszanie nowych wniosków dowodowych aż do czasu zamknięcia rozprawy. Prawo to przysługuje rzecznikowi dyscyplinarnemu, obwinionemu i jego obrońcy.
Możliwe jest również dopuszczenie przez skład orzekający innych dowodów niż wskazane we wniosku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego, jeżeli w jego ocenie będą istotne dla rozstrzygnięcia sprawy.
Zachęcamy również do odwiedzenia strony kancelarii: prawnikpoznanski.pl