Kto jest właścicielem sprzętu, wyposażenia i pomocy dydaktycznych, które zostały zakupione z dotacji oświatowej na prowadzenie szkoły publicznej przejętej od gminy przez osobę fizyczną?

O ile nie budzi wątpliwości to, że jednostka samorządu terytorialnego pozostaje właścicielem ruchomości wykorzystywanych do prowadzenia szkoły, znajdujących się na jej terenie w dniu przejęcia, o tyle nie jest już takie oczywiste, kto będzie właścicielem sprzętu, zakupionego z dotacji oświatowej podczas prowadzenia szkoły przez osobę fizyczną lub prawną.

Kwestia ta jest bardzo istotna w przypadku zwrotnego przejęcia mienia szkoły przez jednostkę samorządu terytorialnego. Z doświadczenia prawników z naszej kancelarii, zajmujących się prawem oświatowym wynika, iż w praktyce samorząd stoi na stanowisku, że mienie takie jest jego własnością, a osoba fizyczna uważa, że należy ono do niej.

Właścicielem takiego sprzętu, zakupionego z dotacji oświatowej na prowadzenie szkoły jest prowadząca ją osoba fizyczna. Wynika to z faktu, że szkoła nie posiada osobowości prawnej i nie ma zdolności do samodzielnego występowania w obrocie cywilnoprawnym, a więc w konsekwencji nie może zaciągać we własnym imieniu zobowiązań prawnych i być właścicielem ruchomości/nieruchomości – za jej działalność odpowiada prowadząca ją osoba fizyczna i to ona jest właścicielem ruchomości pochodzących z dotacji oświatowej uzyskanej przez nią po przejęciu szkoły.

Kwestie przejęcia szkoły reguluje art. 9 ust 1 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe. Po przejęciu szkoły za jej działalność odpowiada organ prowadzący, a więc w tym przypadku osoba fizyczna (tak: art. 10 ust. 1 prawa oświatowego). Przepis ten nakłada na organ prowadzący szkołę określone obowiązki. Do obowiązków należy między innymi wyposażenie szkoły w pomoce dydaktyczne i sprzęt niezbędny do pełnej realizacji programów nauczania, programów wychowawczo-profilaktycznych, przeprowadzania egzaminów oraz wykonywania innych zadań statutowych. W celu realizacji tego obowiązku osoba prowadząca szkołę pozyskuje więc dotację na zakup sprzętu, wyposażenia i pomocy dydaktycznych.

Jednocześnie przepis art. 29 ust 1 prawa oświatowego doprecyzowuje, że zadanie organu prowadzącego szkołę wskazane powyżej w przypadku szkół prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego wykonuje odpowiednio rada gminy, rada powiatu, sejmik województwa. Należy więc uznać, że szkoła przejęta przez osobę fizyczną nie jest już prowadzona przez gminę i gmina nie odpowiada za realizację wymienionych zadań.

Szkoła taka, pomimo tego, że pozostaje szkołą publiczną jest prowadzona przez osobę fizyczną. Gmina sprawuje jedynie nadzór nad realizacją zawartej umowy przejęcia i przykładowo użycza osobie fizycznej nieruchomości i ruchomości, którymi dysponuje szkoła w dniu przejęcia. Nie jest ona stroną żadnych umów sprzedaży – nie jest więc właścicielem takiego mienia. Nie staje się również jego właścicielem w chwili ponownego przejęcia szkoły. Skoro samorząd pozostaje właścicielem sprzętu znajdującego się w szkole w chwili przejęcia przez osobę fizyczną brak jest podstaw do przyjęcia, że staje się on automatycznie właścicielem sprzętu zakupionego przez osobę fizyczną tylko z uwagi na sam fakt ponownego przejęcia. Na skutek taki nie wskazuje żaden przepis prawa, wniosku takiego nie można wyprowadzić również z uwagi na fakt, że szkoła nie może zostać zlikwidowana. Możliwe jest przejęcie takiego mienia przez samorząd na podstawie umowy zawartej z organem prowadzącym.

Jednocześnie, niezależnie od tego, czy szkoła prowadzona jest przez gminę, czy przez osobę fizyczną nie posiada ona osobowości prawnej i nie ma zdolności do występowania w obrocie prawnym – nie może więc być również właścicielem mienia. Zgodnie z art. 33 kodeksu cywilnego osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną. Żadne przepisy szczególne nie przyznają osobowości prawnej szkole. Placówka ta więc jako jednostka niesamodzielna jest jedynie elementem zorganizowanej działalności osoby prowadzącej, która staje się właścicielem pochodzących z dotacji oświatowej ruchomości nabytych po jej przejęciu. To ona reprezentuje bowiem szkołę w czynnościach cywilnoprawnych.

Gmina jest więc właścicielem jedynie ruchomości, którymi szkoła dysponowała w dniu jej przejęcia przez osobę fizyczną. Natomiast ruchomości nabyte po przejęciu szkoły wobec utraty przez gminę statusu organu prowadzącego i braku osobowości prawnej szkoły są własnością osoby fizycznej, która ją przejęła.