Jaki czyn kwalifikuje się jako przewinienie dyscyplinarne w przypadku nauczyciela?

            Nauczyciele ponoszą odpowiedzialność dyscyplinarną tylko za przewinienia dyscyplinarne. Niemożliwe jest więc wszczęcie postępowania dyscyplinarnego za przewinienia o charakterze porządkowym – przeciwko organizacji pracy (wymienione  w art. 108 kodeksu pracy – nieprzestrzeganie ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów przeciwpożarowych, przyjętego sposobu przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności w pracy).

            Wymaga więc rozważanie co można uznać za przewinienie dyscyplinarne, gdyż jest to najczęstsze pytanie nauczycieli kierowane do prawnika, specjalizującego się w prawie oświatowym. Zagadnienie to może budzić poważne wątpliwości, biorąc pod uwagę fakt, że ustawodawca nie zawarł w Karcie Nauczyciela katalogu, chociażby przykładowego, takich przewinień.

            Zgodnie z art. 75 ust. 1 Karty Nauczyciela nauczyciele podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej za uchybienia godności zawodu i lub obowiązkom, o których mowa w art. 6.  Do obowiązków tych należy: 

–rzetelne realizowanie zadań związanych z powierzonym mu stanowiskiem oraz podstawowymi funkcjami szkoły: dydaktyczną, wychowawczą i opiekuńczą, w tym zadań związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę,

-wspieranie każdego ucznia w jego rozwoju;

–dążenie do pełni własnego rozwoju osobowego;

–doskonalenie się zawodowo, zgodnie z potrzebami szkoły;

–kształcenie i wychowywanie młodzież w umiłowaniu Ojczyzny, w poszanowaniu Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, w atmosferze wolności sumienia i szacunku dla każdego człowieka,

-dbanie o kształtowanie u uczniów postaw moralnych i obywatelskich zgodnie z ideą demokracji, pokoju i przyjaźni między ludźmi różnych narodów, ras i światopoglądów.

            Zgodnie z Komentarzem do Karty Nauczyciela pod red. K. Lisowskiego wskazuje, co należy rozmieć pod pojęciem uchybienia godności zawodu i obowiązkom z art. 6 Karty Nauczyciela: „w szczególności chodzi tu o nierzetelne realizowanie zadań związanych z powierzonym mu stanowiskiem oraz podstawowymi funkcjami szkoły: dydaktyczną, wychowawczą i opiekuńczą, w tym zadań związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę (art. 6 pkt 1 KartaNauczU).”

            Przykładowe przewinienia dyscyplinarne wskazane zostały w Komentarzu do Karty Nauczyciela pod red. Jakuba  Jakubowskiego  i Małgorzaty Zając-Rzosińskiej. Do przewinień tych według powyższego komentarza zaliczyć można:

-narażanie uczniów na utratę zdrowia i życia,

-nieetyczne zachowania wobec współpracowników i kierownictwa placówki oświatowej (rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji, rozpowszechnianie informacji objętych tajemnicą rady pedagogicznej),

-stosowanie przemocy fizycznej,

-stosowanie przemocy psychicznej,

-niewłaściwe realizowanie zadań edukacyjnych i wychowawczych,

-niską kulturę osobistą (używanie wulgaryzmów),

-dopuszczenie się plagiatu,

-oszustwo,

-poświadczenie nieprawdy,

-fałszerstwo,

– pedofilię,

-poniżanie uczniów,

-wykorzystywanie swojej pozycji celem zmuszenia ucznia do określonych zachowań czy inne obcesowe zachowania, które nie przystają osobie zobowiązanej do kształtowania pożądanych postaw.

            Są to więc jedynie przykładowe przewinienia, generalnie można powiedzieć, że nauczyciel może ponosić odpowiedzialność na każdy czyn, mający związek z wykonywanym zawodem, który to jest sprzeczny z prawem lub zasadami współżycia społecznego i może powodować zgorszenie u uczniów i społeczeństwa.

            Do każdego przypadku prawnik, będący obrońcą nauczyciela, powinien podchodzić indywidulanie, każdorazowo zadając sobie pytanie, czy czyn, o którego popełnienie obwiniony jest nauczyciel, rzeczywiście stanowi uchybienie godności zawodu lub obowiązków z art. 6 Karty Nauczyciela. Nie można zapominać, że zawód taki, jak nauczyciel, czy adwokat lub radca prawny to zawody zaufania publicznego i osoby je wykonujące powinny dawać przykład swoim zachowaniem, dlatego też wymagania wobec nich są większe niż od reszty społeczeństwa. Jednocześnie, w niektórych przypadkach przewinienia są na tyle poważne, że jasne zdaje się być to, że nauczyciel zostanie ukarany, w innych zaś nie jest to takie oczywiste i ciężko przewidzieć, jak podjedzie do niego komisja dyscyplinarna.

Warto również wiedzieć, że nauczyciele za jeden czyn mogą ponosić zarówno odpowiedzialność  karną i dyscyplinarną. Fakt, że ktoś za dane przestępstwo skazany został prawomocnym wyrokiem sądu, nie zwalnia go z ponoszenia odpowiedzialności dyscyplinarnej i orzeczenia wobec niego kar przewidzianych w Karcie Nauczyciela.

Rozwijając wątek odpowiedzialności ponoszonej przez nauczycieli, jako prawnik zajmujący się prawem oświatowym mogę również zwrócić uwagę na to, że powyższe przewinienia nie są jedynymi, jakich może dopuścić się osoba wykonująca zawód nauczyciela. Jak wskazano w Komentarzu pod red. Jakuba  Jakubowskiego  i Małgorzaty Zając-Rzosińskiej z uwagi na odesłanie w Karcie Nauczyciela do kodeksu pracy (art. 91 c Karty Nauczyciela) nauczyciel ponosi również odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną pracodawcy w trybie art. 114-123 kodeksu pracy oraz odpowiedzialność za mienie powierzone pracownikowi (art. 124 – 127 kodeksu pracy). Nauczyciel może więc ponosić odpowiedzialność nie tylko za uchybienie godności zawodu i obowiązkom z art. 6 Karty Nauczyciela, ale także za szkodę wyrządzoną szkole w skutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych, a także za szkodę na mieniu powierzonym mu z obowiązkiem zwrotu lub wyliczenia się. 

autor: radca prawny Izabela Rybska

prawnik w Kancelarii Prawa Oświatowego