Czy tarcza antykryzysowa ochroni szkoły i przedszkola niepubliczne?
W dniu 31 marca 2020 roku (z pewnymi wyjątkami przewidzianymi w ustawie) weszła w życie ustawa o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw. Jest to najnowsza propozycja rządu na negatywne skutki, jakie bez wątpienia wywoła epidemia spowodowana wirusem COVID – 19 na funkcjonowanie gospodarki krajowej. Wspólnie z jeszcze dwoma ustawami tworzy ona pakiet powszechnie znany pod nazwą„tarcza antykryzysowa”. Ma ona na celu m.in. stabilizację polskiej gospodarki poprzez wprowadzenie rozwiązań ograniczających negatywne skutki pandemii, w tym biznesowe i finansowe, zmniejszenie obciążeń oraz zachowanie płynności finansowej.
Wiele prywatnych szkół czy przedszkoli ma nadzieję, że w tej trudnej sytuacji ochroni je rządowa „tarcza antykryzysowa”. W związku z tym w ostatnim czasie do adwokatów i radców prawnych z naszej kancelarii napłynęło wiele pytań od przedstawicieli niepublicznych placówek oświatowych, czy nowe rozwiązania antykryzysowe dotyczą również prywatnych przedszkoli czy szkół podstawowych.
Na początku należy zastanowić się nad tym jak zakwalifikować organ prowadzący placówki oświatowe – czy jest to przedsiębiorca? Przepisy określające przedsiębiorcę i prowadzenie działalności gospodarczej znajdują się w ustawie Prawo przedsiębiorców. W art. 3 określono działalność gospodarczą jako zorganizowaną działalność zarobkową, wykonywaną we własnym imieniu i w sposób ciągły. Natomiast za przedsiębiorcę uważa się osobę fizyczną, osobę prawną lub ułomną osobę prawną, wykonującą działalność gospodarczą. Gdybyśmy w naszych prawnych rozważaniach poprzestali na powyższym to moglibyśmy pokusić się o stwierdzenie, iż organ prowadzący placówkę oświatową spełnia powyższe przesłanki i można określić go jako przedsiębiorę. Czynności te jednak nie uzasadniają przyjęcia tezy, że organ prowadzący szkołę jest przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy Prawo przedsiębiorców. Do wniosków takich prowadzi art. art. 170 § 1 ustawy Prawo oświatowe, który wprost stanowi, iż prowadzenie szkoły lub placówki, zespołu, o którym mowa w art. 182, oraz innej formy wychowania przedszkolnego nie jest działalnością gospodarczą.
Takie zakwalifikowanie organu prowadzącego będzie niosło za sobą negatywne skutki w praktyce. Prywatne przedszkola i szkoły staną się pierwszymi ofiarami tarczy antykryzysowej, gdyż nie będą mogły skorzystać z rozwiązań w niej uregulowanych. W niniejszym artykule zebraliśmy najważniejsze rozwiązania wynikające z ustawy z dnia 31 marca, które należy rozważyć w kontekście niepublicznych placówek oświatowych i możliwości skorzystania z nich.
ZWOLNIENIE ZE SKŁADEK ZUS PRZEZ 3 MIESIĄCE
Ustawa z 31 marca przewiduje w artykułach od 31zo do 31zp możliwość zwolnienia z obowiązku opłacenia nieopłaconych składek na ubezpieczenie społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, na Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych lub Fundusz Emerytur Pomostowych należnych za okres od dnia 1 marca 2020 roku do dnia 31 maja 2020 roku. W tym trzymiesięcznym okresie (za marzec, kwiecień i maj br.) to polski rząd przejmie pokrycie składek do ZUS. Zwolnieniu za ten ww. okres podlegać będzie płatnik składek, który na dzień 29 lutego 2020 roku zgłosił do ubezpieczeń społecznych mniej niż 10 ubezpieczonych, jeśli był zgłoszony, jako płatnik składek przed dniem 1 lutego 2020 roku.
Posłużenie się przez ustawodawcę terminem płatnik składek (a nie przedsiębiorca) oznacza, że również organ prowadzący niepubliczną placówkę oświatowa, jeśli spełni odpowiednie warunki, może skorzystać z tego mechanizmu pomocowego.
! Przypominamy, że aby móc skorzystać z tego instrumentu, płatnik musi przekazać do ZUS odpowiedni wniosek nie później niż do dnia 30 czerwca 2020 roku.
Chcemy zwrócić w tym miejscu uwagę na to, że w dniu 9 kwietnia 2020 roku Sejm przyjął tzw. drugą tarczę antykryzysową, czyli pakiet nowych rządowych rozwiązań. Nowe propozycje przewidują między innymi zwolnienia ze składek ZUS dla większego grona. Będą nią objęcie płatnicy składek, którzy zatrudniają od 10 do 49 pracowników. Będą mogli oni skorzystać ze zwolnienia z obowiązku opłacania nieopłaconych składek należnych za okres od dnia 1 marca 2020 roku do dnia 31 marca 2020 roku w wysokości 50 % łącznej kwoty należności. Zatem jeśli ustawa zostanie przyjęta, organy prowadzące niepubliczne placówki oświatowe zatrudniające większą liczbę osób będę również mogły skorzystać ze zwolnienia.
Krąg adresatów instytucji zwolnień z ZUS nie jest zarezerwowany tylko dla organów prowadzących niepubliczne placówki oświatowe, które zatrudniają pracowników. Zgodnie bowiem z art. 31 zo ust. 2 również płatnik składek, będący osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą i opłacająca składki wyłącznie na własne ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenie zdrowotne również również może skorzystać z tego narzędzia pomocy.
Definicji osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczej należy szukać w ustawie z dnia z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych i tak zgodnie z art. 8 ust. 6 pkt 5 osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą jest między innymi osoba prowadząca publiczną lub niepubliczną szkołę, inną formę wychowania przedszkolnego, placówkę lub ich zespół, na podstawie przepisów ustawy Prawo oświatowe.
Powyższe oznacza, że również osoba fizyczna, która prowadzi publiczną lub niepubliczną placówkę oświatową (czy to szkołę czy przedszkole) może skorzystać z okresowego zaprzestania płacenia składek ZUS.
DOFINANSOWANIE ZATRUDNIENIA
Kolejnym instrumentem pomocowym jest dofinansowanie zatrudnienia ze środków z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, polegającym na wsparciu finansowym pracowników objętym przestojem ekonomicznym albo obniżonym wymiarem czasu pracy w przypadku spadku obrotów gospodarczych. Stosownie do art. 15 g omawianej ustawy przedsiębiorca, u którego wystąpił spadek obrotów gospodarczych w następstwie wystąpienia COVID-19 może zwrócić się z wnioskiem o przyznanie świadczeń na rzecz ochrony miejsc pracy, o wypłatę ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych świadczeń na dofinansowanie wynagrodzenia pracowników objętych przestojem ekonomicznym albo obniżonym wymiarem czasu pracy, w następstwie wystąpienia COVID-19.
Czy z takiego rozwiązania będą mogły skorzystać niepubliczne placówki oświatowe?
Po pierwsze, spadek obrotów według definicji zawartej w ustawie to spadek sprzedaży towarów lub usług w ujęciu ilościowym lub wartościowym. W kontekście placówek oświatowych będziemy mówić o sprzedanych usługach, czyli o nauce i opiece, za które płacą rodzice w formie czesnego. Nie można w to wliczać wartości otrzymanych z dotacji z budżetu gminy, bo jest to dofinansowanie. Aktualnie prywatne przedszkola i negocjują z rodzicami w drodze porozumienia wysokość czesnego i obniżają je. Wobec tego zmniejszenie wpływów z czesnego powinno kwalifikować do pomocy w zakresie dofinansowania wynagrodzeń.
Kryterium zaporowym w tej sytuacji będzie jednak kwalifikacja organu prowadzącego placówkę oświatową. Jak już ustaliliśmy podmiot taki nie może zostać uznany za przedsiębiorcę prowadzący działalność gospodarczą na podstawie Prawa przedsiębiorców (o czym wyżej).
Zatem o ile spełnione zostanie kryterium spadku obrotów, problematycznym staje się zakwalifikowanie organu prowadzącego niepubliczną placówkę oświatową i na tej to podstawie podmiotom została zamknięta droga do skorzystania z nich. Zaznaczyć jednak należy, że wyłączenie to nie dotyczy właścicieli żłobków, których uznanie za przedsiębiorców nie budzi wątpliwości.
ŚWIADCZENIE PRZESTOJOWE
Ostatni już instrument, jaki chcielibyśmy omówić to świadczenie przestojowe przewidziane w art. 15zq. Pomoc ta jest skierowana dla osób zatrudnionych na umowach cywilnoprawnych (umowa zlecenie, umowa agencyjna, umowa o dzieło) oraz osobom prowadzącym pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy Prawo przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych. Świadczenie postojowe przysługuje, gdy w następstwie wystąpienia COVID-19 doszło do przestoju w prowadzeniu działalności, odpowiednio przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą albo przez zleceniodawcę lub zamawiającego, z którymi została zawarta umowa cywilnoprawna.
Możliwość skorzystania z tego instrumentu przez niepubliczną placówkę oświatową jest wątpliwa z poniższych powodów:
Po pierwsze, co już ustaliliśmy organ prowadzący placówkę oświatową nie może zostać uznany za przedsiębiorcę w myśl przepisów ustawy Prawo przedsiębiorców. Można doszukiwać się jednak takich aktów prawnych, które uznają organ prowadzący niepubliczną placówkę oświatową za przedsiębiorcę. Przykładowo będzie to ustawa z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych. Prowadzenie niepublicznej placówki oświatowej (przedszkola czy szkoły) wypełnia przesłanki wynikające z definicji pozarolniczej działalności gospodarczej, zawartej w art. 5a pkt 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zatem uzyskiwane przychody przez taki podmiot będą stanowić przychody, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT.
Po drugie, nawet jeśli by uznać organ prowadzący niepubliczną placówkę oświatową za przedsiębiorcę to pojawia się problem wysokości przychodów. Bo do przychodu z działalności pozarolniczej, stosowanie do art. 14 ust. 2 pkt. 2 ustawy o PIT zaliczamy dotacje, subwencje, dopłaty, z zastrzeżeniem ust. 3 pkt 13, i inne nieodpłatne świadczenia otrzymane na pokrycie kosztów albo jako zwrot wydatków, z wyjątkiem gdy przychody te są związane z otrzymaniem, zakupem albo wytworzeniem we własnym zakresie środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych, od których, zgodnie z art. 22a-22o, dokonuje się odpisów amortyzacyjnych.
W związku z tym spełnienie kryterium przychodowego będzie zależało od danej placówki, a dokładnie od tego jak rozdysponowała ona środkami pochodzącymi z dotacji i subwencji. W tej części, w jakiej środki te zostaną wydatkowane na zakup środków trwałych (zakup urządzeń, elementów wyposażenia czy też nakłady inwestycyjne przekraczające wartość 10 tysięcy złotych) to nie będą uwzględniane przy wysokości przychodu. Natomiast wydatkowanie środków z dotacji na inne cele będzie wymagało rozpoznania dotacji za przychody podatkowe, co w konsekwencji będzie decydowało o spełnieniu lub nie kryterium przychodowego, o którym mowa w ustawie z dnia 31 marca 2020 roku.
Podsumowując, wprowadzona „tarcza antykryzysowa” niesie za sobą szereg atrakcyjnych instrumentów pomocowych mających wzmocnić i stymulować krajową gospodarkę w związku z trwającą pandemią. Niestety krąg podmiotów mogących z nich skorzystać jest zawężony. W grupie tej znalazły się niepubliczne przedszkola i szkoły, do których adresowane jest jedynie tylko część uregulowań. A przecież są to podmioty, które stały się jednymi z bardziej dotkniętymi w sektorze gospodarki ofiarami koronawirusa. Mając na uwadze jednak tempo prac legislacyjnych, które w ostatnim czasie jest bardzo szybkie, jest duża szansa, że ustawodawca dostrzeże niesłuszne ograniczenia dla organów prowadzących niepubliczne placówki oświatowe i zmieni odpowiednio przepisy na korzyść tych podmiotów.
